ADMINISTRACJA W BUDOWNICTWIE

Administracja publiczna zajmująca się budownictwem działa w dwóch obszarach:

• administracji architektoniczno - budowlanej (ab)
• nadzoru budowlanego (pinb)

Natomiast w układzie poziomym administracja publiczna w budownictwie wykonywana jest na szczeblach:

• powiatowym, odpowiednio przez: starostę (ab) i powiatowego inspektora nadzoru budowlanego - PINB (nb)
• wojewódzkim, odpowiednio przez: wojewodę (aab) i wojewodę przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego - WINB (nb)
• centralnym, przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego - GINB, łączącego w sobie funkcje organu administracji architektoniczno - budowlanej i nadzoru budowlanego.

Organy administracji publicznej działającej w budownictwie oraz ich aparaty pomocnicze zostały przedstawione na schemacie (tu schemat1)
 

Nadzór budowlany jako administracja zespolona

Od dnia 1 stycznia 1999 r. nadzór budowlany funkcjonuje w ramach administracji zespolonej. Administracja zespolona na terenie województwa działa pod zwierzchnictwem wojewody. Zgodnie z obowiązującą zasadą decentralizacji kompetencji, wprowadzoną ustawą z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 668 z późn. zm.), jak najwięcej kompetencji przypisano organom administracji znajdującym się na jak najniższym szczeblu - najbliżej obywatela. Skutkiem takiego ukształtowania organów nadzoru budowlanego jest to, że posiadają one swoje własne, nie zastrzeżone do właściwości innych organów, kompetencje. Kompetencje te mogą być realizowane jedynie przez te organy; nie mogą zostać przejęte przez organ wyższego stopnia. Dlatego też, jeśli jakieś zadanie jest ustawowo przypisane powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego - tylko on jest władny je zrealizować. Skierowanie w takiej sprawie wniosku do WINB lub do GINB zawsze skutkować będzie przekazaniem go do właściwego PINB.

Relacje miedzy organami

Nadzór nad organami nadzoru budowlanego sprawują:

• nad powiatowym inspektorem nadzoru budowlanego:
  • rada powiatu, która jest właściwa do rozpatrywania skarg na powiatowego inspektora nadzoru budowlanego - jako osoby będącej kierownikiem powiatowej inspekcji, natomiast jeżeli skarga dotyczy powiatowego inspektora, jako organu administracji publicznej, działającego w określonym postępowaniu administracyjnym, jak również obsługującego go powiatowego inspektoratu - właściwy jest wojewoda, przy pomocy WINB.
  • wojewoda, przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, który jako organ wyższego stopnia sprawuje nadzór nad właściwym poziomem merytorycznym prac PINB,
  • starosta, będący zwierzchnikiem administracji zespolonej w powiecie oraz pełniący w stosunku do PINB funkcję pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy.
• nad wojewódzkim inspektorem nadzoru budowlanego:
  • Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, który jako organ wyższego stopnia sprawuje nadzór nad właściwym poziomem merytorycznym prac WINB oraz nadzoruje jego działalność,
  • wojewoda, będący zwierzchnikiem administracji zespolonej w województwie oraz pełniący w stosunku do WINB funkcję pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy.

Nadzór nad działalnością organów administracji architektoniczno - budowlanej sprawują:

• nad starostą
  • wojewoda, jako organ wyższego stopnia w stosunku do starosty , Ponadto, wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego sprawuje kontrolę nad działalnością starosty wynikająca ze stosowania przepisów prawa budowlanego, badając prawidłowość postępowania administracyjnego oraz wydawanych w jego toku decyzji i postanowień
• nad wojewodą
  • Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego sprawuje kontrolę nad jego działalnością wynikającą ze stosowania ustawy Prawo budowlane oraz właściwym poziomem merytorycznym prac w tym zakresie.

Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz.414) Tekst jednolity (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) - do podstawowych obowiązków administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego należy (art. 81):

• nadzór i kontrola nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego, a w szczególności:
  • zgodności zagospodarowania terenu z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz wymaganiami ochrony środowiska,
  • warunków bezpieczeństwa ludzi i mienia w rozwiązaniach przyjętych w projektach budowlanych, przy wykonywaniu robót budowlanych oraz utrzymywaniu obiektów budowlanych,
  • zgodności rozwiązań architektoniczno-budowlanych z przepisami techniczno-budowlanymi oraz zasadami wiedzy technicznej,
  • właściwego wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie,
  • stosowania wyrobów budowlanych,
• wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach określonych ustawą;
• kontrola posiadania przez osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie uprawnień do pełnienia tych funkcji;
• dokonywanie czynności kontrolnych, które stanowią podstawę do wydania decyzji oraz podejmowania innych środków przewidzianych w przepisach prawa budowlanego.

Do właściwości organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego w dziedzinie górnictwa należą sprawy i związane z nimi środki działania określone w ustawie, dotyczące obiektów i robót budowlanych zakładów górniczych (art. 89a).

Do zadań organów nadzoru budowlanego należy (art. 84 ust. 1):

• kontrola przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego, w tym:
  • kontrola zgodności wykonywania robót budowlanych z przepisami prawa budowlanego, projektem budowlanym i warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę,
  • sprawdzanie posiadania przez osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie właściwych uprawnień do pełnienia tych funkcji,
  • sprawdzanie dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych (art. 84a ust. 1),
• kontrola działania organów administracji architektoniczno-budowlanej (wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego kontroluje działania starosty, zaś Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego - wojewody);
• badanie przyczyn powstawania katastrof budowlanych;
• współdziałanie z organami kontroli państwowej.

Organy nadzoru budowlanego, kontrolując stosowanie przepisów prawa budowlanego (art. 84a ust. 2 ):

• badają prawidłowość postępowania administracyjnego przed organami administracji architektoniczno-budowlanej oraz wydawanych w jego toku decyzji i postanowień;
• sprawdzają wykonywanie obowiązków wynikających z decyzji i postanowień wydanych na podstawie przepisów prawa budowlanego.

Administrację w zakresie budownictwa na szczeblu powiatowym wykonują:

• w obszarze administracji architektoniczno - budowlanej - starosta,
• w obszarze nadzoru budowlanego - powiatowy inspektor nadzoru budowlanego.

Administracja architektoniczno - budowlana
Obejmuje ona swym zakresem funkcje administracyjno - prawne, związane przede wszystkim z wydawaniem pozwoleń na budowę.
 
Nadzór budowlany
Wykonuje on funkcje inspekcyjno - kontrolne oraz zadania związane z użytkowaniem obiektów budowlanych.

Obowiązki
Realizując obowiązki wynikające z Prawa budowlanego, powiatowy inspektor nadzoru budowlanego:

• przenosi decyzje o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych (art. 40 ust. 2),
• przyjmuje zawiadomienia inwestora o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych, na które jest wymagane pozwolenie na budowę oraz oświadczenia kierownika budowy (robót) stwierdzające sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz przyjęcie obowiązku kierowania budową (robotami budowlanymi) oraz oświadczenie inspektora nadzoru inwestorskiego stwierdzające przyjęcie obowiązku pełnienia nadzoru inwestorskiego nad danymi robotami budowlanymi (art. 41 ust 4);
• przyjmuje zawiadomienia inwestora o zmianie: kierownika budowy lub robót, inspektora nadzoru inwestorskiego, projektanta sprawującego nadzór autorski (art. 44 ust. 1),
• wydaje decyzje o nakazie rozbiórki obiektu budowlanego lub jego części (art. 48, 49b, 50a i 51 ust. 1 pkt 1);
• bada, przed wydaniem decyzji w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na wznowienie robót budowlanych, zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; a w szczególności z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; kompletność projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń; wykonanie projektu budowlanego przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane (art. 49),
• prowadzi postępowania w sprawie naliczenia opłaty legalizacyjnej (art. 49, 49a i 49b),
• wydaje postanowienie o wstrzymaniu robót budowlanych (art. 48, 49b i 50),
• wydaje decyzje związane z niewłaściwym wykonywaniem robót budowlanych (art. 51),
• przyjmuje zawiadomienia o zakończeniu budowy i sprawdza związane z tym dokumenty oraz zwraca je po zakończeniu postępowania, nakłada kary za przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego lub jego części z naruszeniem art. 54 i 55, oraz przyjmuje wnioski i wydaje decyzje o pozwoleniu na użytkowanie (art. 54, art. 55, art. 57 ust. 4, 7 i 8, art. 59);
• przeprowadza obowiązkową kontrolę budowy, po której sporządza protokół, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości wymierza karę w drodze postanowienia (art. 59a ust. 1, art. 59c ust. 1, art. 59d ust. 1, art. 59f ust. 1 i 59g ust. 1),
• wydaje decyzję nakazującą przeprowadzenie kontroli obiektu budowlanego w trakcie jego użytkowania w przypadkach stwierdzenia nieodpowiedniego stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego części mogącego powodować zagrożenie: życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska; decyzja taka może również zawierać żądanie przedstawienia ekspertyzy stanu technicznego obiektu lub jego części (art. 62 ust. 3),
• może żądać od właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego udostępnienia protokołów z kontroli, ocen i ekspertyz dotyczących stanu technicznego obiektu budowlanego, dokumentacji budowy, dokumentacji powykonawczej oraz opracowań projektowych i dokumentów technicznych robót budowlanych wykonywanych w obiekcie w czasie jego użytkowania (art. 65),
• wydaje, w drodze decyzji, nakaz usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości (art. 66),
• wydaje decyzje nakazujące właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę obiektu i uporządkowanie terenu ze wskazaniem terminu rozpoczęcia i zakończenia tych robót, w przypadku gdy nieużytkowany lub niewykończony obiekt budowlany nie nadaje się do remontu, odbudowy lub wykończenia, a w przypadku obiektów budowlanych niewpisanych do rejestru zabytków, a objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wydaje takie decyzje po uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 67 ust. 1 i 3),
• w razie stwierdzenia potrzeby opróżnienia w całości lub w części budynku przeznaczonego na pobyt ludzi, bezpośrednio grożącego zawaleniem, organ, na podstawie protokołu oględzin, wydaje w drodze decyzji, właścicielowi lub zarządcy obiektu budowlanego nakaz opróżnienia bądź wyłączenia w określonym terminie całości lub części budynku z użytkowania. Wyżej wymienione decyzje organ przesyła obowiązanemu, na podstawie odrębnych przepisów, do zapewnienia lokali zamiennych. W powyższych przypadkach organ zarządza umieszczenie na budynku zawiadomienia o stanie zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia oraz zakazie jego użytkowania. Ponadto organ zarządza wykonanie doraźnych zabezpieczeń i usunięcie zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia, z określeniem technicznie uzasadnionych terminów ich wykonania (art. 68),
• zapewnia, na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, zastosowanie niezbędnych środków zabezpieczających, w razie konieczności podjęcia działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia (art. 69),
• przyjmuje protokoły pokontrolne dotyczące przeprowadzanych kontroli stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego części (art. 70 ust. 2),
• wstrzymuje, w drodze postanowienia, użytkowanie obiektu budowlanego lub jego części oraz nakłada obowiązek przedstawienia w wyznaczonym terminie dokumentów, o których mowa w art. 71 ust. 2 ustawy - Prawo budowlane, w przypadku stwierdzenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części bez wymaganego zgłoszenia; ustala opłatę legalizacyjną; nakazuje, w drodze decyzji, przywrócenia poprzedniego sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części (art. 71a);
• przyjmuje zawiadomienia o katastrofie budowlanej (art. 75 ust. 1 pkt 3 lit. a),
• prowadzi postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej (art. 74),
• po otrzymaniu zawiadomienia o katastrofie budowlanej, niezwłocznie powołuje komisję w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy oraz zakresu czynności niezbędnych do likwidacji zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia oraz niezwłocznie zawiadamia o katastrofie właściwy organ nadzoru budowlanego wyższego stopnia oraz Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego (art. 76);
• po zakończeniu prac komisji, wydaje decyzje, określające zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu uporządkowania terenu katastrofy i zabezpieczenia obiektu budowlanego do czasu wykonania robót doprowadzających obiekt do stanu właściwego oraz ma możliwość zlecenia na koszt inwestora, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego sporządzenia ekspertyzy (art. 78);
• występuje z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej w budownictwie (art. 97 ust. 1).

Uprawnienia
Realizując swoje obowiązki PINB ma prawo:

• wstępu:
  • do obiektu budowlanego,
  • na teren:
    • budowy,
    • zakładu pracy,
    • na którym jest prowadzone działalność gospodarcza polegająca na obrocie wyrobami budowlanymi;
• żądania od uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, a także dostawcy wyrobów budowlanych, informacji lub udostępnienia dokumentów:

• • związanych z prowadzeniem robót, przekazywaniem obiektu budowlanego do użytkowania, utrzymaniem i użytkowaniem obiektu budowlanego,
  • świadczących o dopuszczeniu wyrobu budowlanego do obrotu albo jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym;

• w razie powstania uzasadnionych wątpliwości co do jakości wyrobów budowlanych lub robót budowlanych, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, nakładania (w drodze postanowienia) obowiązku dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz, a w przypadku ich niedostarczenia w wyznaczonym terminie lub dostarczenia ocen lub ekspertyz niedostatecznie wyjaśniających sprawę - zlecenia wykonania tych ocen lub ekspertyz lub dodatkowych ocen lub ekspertyz na koszt osoby zobowiązanej do ich dostarczenia.

na podstawie informacji zaczerpniętych ze strony
Głównego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego